تشبیه به آتش (قرآن)در قرآن مجید بعضی از اعمال انسان تشبیه به آتش شده است. در این مقاله آیاتی که در آنها تشبیه به آتش آمده، معرفی می‌شوند. ۱ - ریا و منت گذاریتشبیه اثر ریا و منت گذاری در حبط و نابودسازی اثر انفاق ، به افتادن گردباد آتش زا به باغ پر از درخت و سوزاندن آن: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ لاَ تُبْطِلُواْ صَدَقَاتِكُم بِالْمَنِّ وَالأذَى كَالَّذِي يُنفِقُ مَالَهُ رِئَاء النَّاسِ ... • أَيَوَدُّ أَحَدُكُمْ أَن تَكُونَ لَهُ جَنَّةٌ مِّن نَّخِيلٍ وَأَعْنَابٍ تَجْرِي مِن تَحْتِهَا الأَنْهَارُ لَهُ فِيهَا مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ وَأَصَابَهُ الْكِبَرُ وَلَهُ ذُرِّيَّةٌ ضُعَفَاء فَأَصَابَهَا إِعْصَارٌ فِيهِ نَارٌ فَاحْتَرَقَتْ ...؛اي كساني كه ايمان آورده‌ايد! بخششهاي خود را با منت و آزار، باطل نسازيد! همانند كسي كه مال خود را براي نشان دادن به مردم، انفاق مي‌كند... آيا كسي از شما دوست دارد كه باغي از درختان خرما و انگور داشته باشد كه از زير درختان آن، نهرها بگذرد، و براي او در آن (باغ)، از هر گونه ميوهاي وجود داشته باشد، در حالي كه به سن پيري رسيده و فرزنداني (كوچك و) ضعيف دارد، (در اين هنگام،) گردبادي (كوبنده)، كه در آن آتش (سوزاني) است، به آن برخورد كند و شعلهور گردد و بسوزد؟! (همين طور است حال كساني كه انفاقهاي خود را، با ريا و منت و آزار، باطل مي‌كنند)....» ۲ - منازعات اهلجاهلیتتشبیه منازعات و جنگ افروزی‌های اهل جاهلیت به آتش : «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ وَاذْكُرُواْ نِعْمَتَ اللّهِ عَلَيْكُمْ إِذْ كُنتُمْ أَعْدَاء فَأَلَّفَ بَيْنَ قُلُوبِكُمْ فَأَصْبَحْتُم بِنِعْمَتِهِ إِخْوَانًا وَكُنتُمْ عَلَىَ شَفَا حُفْرَةٍ مِّنَ النَّارِ فَأَنقَذَكُم مِّنْهَا كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللّهُ لَكُمْ آيَاتِهِ لَعَلَّكُمْ تَهْتَدُونَ؛ و همگی به ریسمان خدا ( قرآن و اسلام ، و هرگونه وسیله وحدت )، چنگ زنید، و پراکنده نشوید! و نعمت (بزرگِ) خدا را بر خود، به یاد آرید که چگونه دشمن یکدیگر بودید، و او میان دلهای شما، الفت ایجاد کرد، و به برکتِ نعمتِ او، برادر شدید! و شما بر لبِ حفره‌ای از آتش بودید، خدا شما را از آن نجات داد؛ این چنین، خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید پذیرای هدایت شوید.» در این که منظور از کلمه «نار» چیست، دو احتمال وجود دارد: یکی آتش آخرتی و دیگری جنگ‌ها و منازعات و در نتیجه، اختلال و نابودی جامعه . برداشت فوق براساس احتمال دوم است. ۳ - سخن چینیتشبیه سخن چینی و اختلاف انگیزی همسر ابی لهب به افروزنده آتش: «وَامْرَأَتُهُ حَمَّالَةَ الْحَطَبِ • فِي جِيدِهَا حَبْلٌ مِّن مَّسَدٍ؛و (نیز) همسرش، در حالی که هیزم‌کش ( دوزخ ) است، و در گردنش طنابی است از لیف خرما !» ۴ - فتنه‌انگیزی یهودتشبیه فتنه انگیزی یهود به افروزنده آتش: «وَقَالَتِ الْيَهُودُ يَدُ اللّهِ مَغْلُولَةٌ غُلَّتْ أَيْدِيهِمْ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْ بَلْ يَدَاهُ مَبْسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيْفَ يَشَاءُ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرًا مِّنْهُم مَّا أُنزِلَ إِلَيْكَ مِن رَّبِّكَ طُغْيَانًا وَكُفْرًا وَأَلْقَيْنَا بَيْنَهُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ كُلَّمَا أَوْقَدُواْ نَارًا لِّلْحَرْبِ أَطْفَأَهَا اللّهُ وَيَسْعَوْنَ فِي الأَرْضِ فَسَادًا وَاللّهُ لاَ يُحِبُّ الْمُفْسِدِينَ؛و يهود گفتند دست خدا به زنجير بسته است!، دستهايشان بسته باد و بخاطر اين سخن از رحمت (الهي) دور شوند! بلكه هر دو دست (قدرت) او گشاده است هر گونه بخواهد مي‌بخشد، و اين آيات كه بر تو از طرف پروردگارت نازل شده بر طغيان و كفر بسياري از آنها مي‌افزايد، و در ميان آنها عداوت و دشمني تا روز قيامت افكنديم، و هر زمان آتش جنگي افروختند آنرا خداوند خاموش ساخت و براي فساد در زمين تلاش مي‌كنند و خداوند مفسدان را دوست ندارد.» ۵ - حرام خواریتشبیه حرام خواری کتمان کنندگان معارف کتاب‌های آسمانی به خوردن آتش: «إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنزَلَ اللّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلاَّ النَّارَ وَلاَ يُكَلِّمُهُمُ اللّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلاَ يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ؛ کسانی که کتمان می‌کنند آنچه را خدا از کتاب نازل کرده، و آن را به بهای کمی می‌فروشند، آنها جز آتش چیزی نمی‌خورند؛ (و هدایا و اموالی که از این رهگذر به دست می‌آورند، در حقیقت آتش سوزانی است.) و خداوند ، روز قیامت ، با آنها سخن نمی‌گوید؛ و آنان را پاکیزه نمی‌کند؛ و برای آنها عذاب دردناکی است.» در این که منظور از خوردن آتش چیست، دو احتمال وجود دارد: ا. مقصود، تشبیه حرام خواری به خوردن آتش باشد؛ ب. این که حقیقت و باطن حرام خوری آتش است؛ در نتیجه، حرام خواری، خوردن آتش است. برداشت، براساس احتمال اول است. ۶ - خوردن اموال یتیمانتشبیه خوردن اموال یتیمان به آتش خواری: «إِنَّ الَّذِينَ يَأْكُلُونَ أَمْوَالَ الْيَتَامَى ظُلْمًا إِنَّمَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ نَارًا وَسَيَصْلَوْنَ سَعِيرًا؛كساني كه اموال يتيمان را از روي ظلم و ستم مي‌خورند، تنها آتش مي‌خورند و به زودي در شعله هاي آتش (دوزخ) مي‌سوزند.» ۷ - عدم صدای شهرهااز سر و صدا افتادن مردم شهرهای عذاب شده با عذاب استیصال، را به آتش خاموش و بی فروغ: ۱. «وَكَمْ قَصَمْنَا مِن قَرْيَةٍ كَانَتْ ظَالِمَةً ... • قَالُوا يَا وَيْلَنَا إِنَّا كُنَّا ظَالِمِينَ • فَمَا زَالَت تِّلْكَ دَعْوَاهُمْ حَتَّى جَعَلْنَاهُمْ حَصِيدًا خَامِدِينَ؛و چه بسیار شهرها را که (مردمش) ستمکار بودند در هم شکستیم و پس از آنها قومی دیگر پدید آوردیم ... گفتند‌ای وای بر ما که ما واقعا ستمگر بودیم. سخنشان پیوسته همین بود تا آنان را درو شده بی جان گردانیدیم.» در آیه مزبور، دو نوع تشبیه به کار گرفته شده که یکی با لفظ «حصیدا» و دیگری با واژه «خامدین» است. ۲. «إِن كَانَتْ إِلاَّ صَيْحَةً وَاحِدَةً فَإِذَا هُمْ خَامِدُونَ؛پاک (خدایی) که از آنچه زمین می‌رویاند و (نیز) از خودشان و از آنچه نمی‌دانند همه را نر و ماده گردانیده است.» «خامدون» به معنای آتش خاموش شده است که عذاب شدگان به آن تشبیه شده‌اند. ۸ - ناپایداری ایمان منافقانناپايدارى ادّعاى ايمان منافقان، مانند روشنایی ناپايدار آتش: «مَثَلُهُمْ كَمَثَلِ الَّذِي اسْتَوْقَدَ نَارًا فَلَمَّا أَضَاءتْ مَا حَوْلَهُ ذَهَبَ اللّهُ بِنُورِهِمْ وَتَرَكَهُمْ فِي ظُلُمَاتٍ لاَّ يُبْصِرُونَ؛آنها (منافقان) همانند كسي هستند كه آتشي افروخته (تا در بيابان تاريك راه خود را پيدا كند) ولي هنگامي كه آتش اطراف خود را روشن ساخت خداوند (طوفاني مي‌فرستد و) آن را خاموش مي‌كند، و در تاريكي وحشتناكي كه چشم كار نمي‌كند آنها را رها مي‌سازد.» از آیات قبلی استفاده می‌شود، این آیه درباره منافقان است. ۹ - پانویس۱۰ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱، ص۱۱۴، برگرفته از مقاله «تشبیه به آتش» مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۱۰۸، برگرفته از مقاله «تشبیه به آتش». |